تأثیر تنش خشکی، فسفر زیستی و شیمیایی بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه دارویی بادرنجبویه ( .melissa officinalis l)

به منظور بررسی اثر کودهای زیستی و شیمیایی فسفردار بر عملکرد و اجزاء عملکرد گیاه دارویی بادرنجبویه (melissa officinalis l.) تحت تنش خشکی، آزمایشی به صورت اسپیلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال زراعی 91-1390 در مزرعه پژوهشی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور اجرا گردید. عامل اصلی شامل تنش خشکی در سه سطح (40، 80 و 120 میلی متر تبخیر از سطح تشتک تبخیر کلاس a) و عامل فرعی به صورت فاکتوریل شامل 6 تیمار که سه سطح آن کود شیمیایی فسفره با مقادیر (0، 50 و 100 کیلوگرم سوپر فسفات تریپل در هکتار) و کود زیستی بارور-2 در دو سطح (تلقیح با بارور-2 و بدون تلقیح با بارور-2) بود. طبق نتایج حاصل از آزمایش مشخص گردیدکه، تنش خشکی اثر معنی داری بر تمامی صفات مورد مطالعه (ارتفاع بوته، طول میانگره، تعداد ساقه فرعی، طول برگ، عرض برگ، قطر تاج پوشش، محیط تاج پوشش، تعداد برگ، وزن خشک بوته، عملکرد سرشاخه گل دار، عملکرد برگ، عملکرد ساقه، تعداد پنجه، طول ریشه، درصد اسانس، عملکرد اسانس، میزان کلروفیل a، b و کل، کارتنوئیدها، پرولین، قندهای محلول و درصد فسفر اندام های رویشی) به استثناء قطر میانگره و طول گل آذین داشت. اعمال تنش خشکی باعث افزایش درصد اسانس شد و بیشترین میزان و عملکرد اسانس به ترتیب در تیمار 120 و 80 میلی متر تبخیر مشاهده شد. با بالا رفتن سطح تنش تا 120 میلی متر تبخیر بر میزان کارتنوئیدها، کلروفیل b، قندهای محلول و پرولین در بافت برگ نیز افزوده شد. در تیمار کاربرد کود فسفره، بیشترین تأثیر تیمار کودی مربوط به کود زیستی بود. نتایج نشان داد که ارتفاع گیاه، تعداد پنجه، درصد اسانس، عملکرد اسانس و میزان فسفر در برگ ها در حضور کود زیستی در تلفیق با میزان مناسبی از کود فسفره بیشترین مقادیر را دارا بودند به طوری که تیمار تلقیح با کود زیستی و میزان 50 کیلوگرم کود فسفره در مورد صفات مذکور بالاترین میزان و کمترین میزان این صفات متعلق به تیمار عدم تلقیح با کود زیستی و کنترل کود فسفره بوده است. با وجودی که جایگزینی کامل کود شیمیایی فسفره با کود زیستی موجب کاهش عملکرد گیاه دارویی بادرنجبویه شد، اما کاربرد تلفیقی کودهای زیستی و شیمیایی ضمن تولید بیشترین عملکرد، مصرف کودهای شیمیایی را کاهش داد. بر اساس نتایج این آزمایش می توان بیان کرد که در سطوح بالای تنش خشکی استفاده از کود زیستی از کارایی بیشتری در عملکرد گیاه بادرنجبویه برخوردار است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که کودهای زیستی می توانند به عنوان جایگزین مناسبی برای بخشی از کودهای شیمیایی در سیستم های کشاورزی پایدار مورد استفاده قرار گیرند.